Spede Pasanen

Ó gheall mé, agus mé ag scríobh feartlaoi do Tamara Lund, cupla líne a bhreacadh síos fá dtaobh de Spede Pasanen, tá sé thar am agam an gealladh sin a chomhlíonadh. I ndiaidh an iomláin, bhí Spede ar shiamsóirí móra ár dtíre. Thar aon rud eile, coincheap ar leith a bhí ann, agus é fite fuaite le saol na seascaidí is na seachtóidí. Bhí a impireacht scannánaíochta agus teilifíseoireachta (focal uafásach é sin, ach ní ritheann a dhath eile liom) díreach faoi bhláth, nuair a tháinig mise chun saoil, agus ba lena ghreann-san a tógadh mise. Ins an am sin, cha rabh mórán loicht ar an ghreann féin, agus fiú ins na blianta deireanacha, d'éiríodh leis go maith an-chorruair. Ar an drochuair, ba léir go rabh a sheansracadh ag tréigbheáilt mo dhuine, ansin, agus cuma an chantalóra is an chnáimhseálaí ag teacht air. Is dócha go rabh an bás ag seangú ina threo cheana féin ó thús na nóchaidí i leith, nó seanfhear a bhí ann ins an am sin, agus ní dhiúltaíodh sé riamh don toitín ná don deoch bhorb.

Cérbh é Spede Pasanen? Carachtar tábhachtach teilifíse a bhí ann thar aon rud eile. Sílim go rabh ról comh lárnach aige agus a bhí ag Gaybo Byrne in Éirinn, ach ar ndóighe, carachtar de chineál eile ar fad a bhí ann. Thoisigh sé ar a chaithréim ar an raidió i dtús na seascaidí, agus é ag scríobh sceitseanna grinn dó féin agus d'aisteoir eile a bhí ag déanamh pháirt na pearóide G. Pula-aho. Bhí G. Pula-aho ag labhairt i mbéarlagair sráide Heilsincí, rud a bhí neamhghnách go leor ag an am, i bhfianaise is go rabh sé de dhlí ar chóras craolacháin an stáit go gcaithfeá labhairt go glan soiléir sibhialta, gan scinneadh ón chaighdeán liteartha.

Rugadh Spede - is é sin, Pertti Olavi Pasanen - ins an bhliain 1930, thoir i gKuopio, agus blas na canúna sin le haithne ar a chuid Fionlainnise go lá a bháis. Is gnách greann, doilfeoireacht agus clisteacht a shamhailt le muintir Oirthear na Fionlainne, agus iad, de réir mar a chreidtear, i bhfad níos deisbhéalaí ná an chuid eile againn. Bhí an tíriúlacht seo ar fad ag baint le Spede agus lena chuid saothair. Chaith sé blianta a chéad óige i mbun dhá chineál caitheamh aimsire a dtéid formhór na bhfear óg leofa ins an Fhionlainn: lúthchleasaíocht agus útamáil leictreonaice agus teicneolaíochta. Na blianta fada ina dhiaidh sin, ina chuid scannán, ba mhinic dó a chuid aireagán féin a chur os coinne an lucht féachana. Bhí sé ag dréim le céim innealtóireachta nó ailtireachta a bhaint amach. Nuair a tháinig an cruth ar an tairne, áfach, roghnaigh sé an eolaíocht pholaitiúil in Ollscoil Heilsincí. Má roghnaigh féin, níor chríochnaigh sé a chuid staidéir riamh. Nó b'é saol na siamsaíochta a chinniúint.

I dtosach báire, bhíodh sé ag obair i scannáin mar aisteoir cúnta. Caithfidh sé go rabh gustal ínteacht fágtha i seantionsclaíocht scannánaíochta na Fionlainne i gcónaí ins an am, má bhí sé ábalta ar ghléas beo a bhaint as a leithéid. Cibé scéal é, is dealraitheach go bhfuair sé aithne ar na daoiní cuí ansin, ó chuaigh sé leis an tsiamsaíocht mar shlí bheatha i ndeireadh na dála.